Rola zabawy w rozwoju dziecka. Dlaczego nie powinniśmy przerywać dzieciom, kiedy się bawią?

Choć łatwo przychodzi jej lekceważenie, musimy mieć świadomość, że zabawa jest jednym z najważniejszych elementów w rozwoju dziecka. Już Janusz Korczak, niekwestionowany autorytet pedagogiczny, podkreślał jej niebagatelne znaczenie.

Zabawa jest nie tyle żywiołem dziecka, ile jedyną dziedziną, gdzie mu zezwalamy na inicjatywę w węższym lub szerszym zakresie. W zabawie dziecko czuje się do pewnego stopnia niezależnym. Wszystko inne jest przelotną łaską, chwilową koncesją, do zabawy dziecko ma prawo – pisze Korczak w swojej książce „Dziecko w rodzinie”.

Współczesna pedagogika zgadza się z tymi słowami, podkreślając, że zabawa ma istotne znaczenie dla zdrowia psychicznego i fizycznego dziecka oraz jego rozwoju społecznego i poznawczego.

Zabawa jako jedna z form poznawania świata przez dziecko odgrywa istotną rolę w jego rozwoju (fizycznym, umysłowym, emocjonalnym i społecznym). Ta forma aktywności jest bowiem przez badaczy uważana za wszechstronną i zastępującą dzieciom różne czynności wykonywane przez ludzi dorosłych, tj.: uczenie się, pracę i działalność społeczną

– czytamy w artykule „Zabawa w poznawczym rozwoju dziecka” autorstwa Bożeny Muchackiej.

Korczak zauważał, że zabawa to naturalna aktywność dzieci, która umożliwia im poznawanie świata. Autor dostrzegał, że zabawa daje dzieciom możliwość eksperymentowania, poznawania granic własnych możliwości oraz rozwijania kreatywności. Jego podejście do edukacji w sierocińcu obejmowało organizowanie czasu na zabawę, wycieczki i sport, co miało na celu rozwijanie solidarności grupowej i indywidualnego wyrażania się​. Przykładał do zabawy nie mniejszą wagę niż do nauki. Uważał, że to, co uważamy za zabawę, jest nie tylko prawem, ale także pracą dziecka.

Czy widzieliście, jak niemowlę długo, cierpliwie, ze znieruchomiałą twarzą, uchylonymi ustami i skupieniem w oczach, wkłada i zdejmuje pończochę albo pantofel? To ani zabawa, ani naśladownictwo, ani bezmyślne zbijanie bąków, a praca.

Dla współczesnej pedagogiki nie jest tajemnicą, że zabawa jest kluczowa dla rozwoju społecznego dziecka. Dzieci, które bawią się w grupie, uczą się współpracy, komunikacji, negocjacji i rozwiązywania konfliktów. Anna Kwiatkowska, profesor edukacji przedszkolnej, zwraca uwagę, że zabawa społeczna jest fundamentem umiejętności współdziałania, które są niezbędne w dorosłym życiu. Wspólna zabawa pomaga dzieciom rozwijać empatię i umiejętność rozumienia perspektyw innych ludzi.

Zabawa odgrywa również ważną rolę w rozwoju emocjonalnym dziecka. Poprzez zabawę dzieci uczą się wyrażać i rozumieć swoje emocje. Zabawa symboliczna, w której dzieci odgrywają różne role, pozwala im na eksperymentowanie z różnymi stanami emocjonalnymi i uczy rozumieć ich konsekwencje. Jak zauważa dr Ewa Nowak, zabawa jest bezpieczną przestrzenią, w której dzieci mogą wyrażać swoje uczucia i przeżycia, co jest niezbędne dla poprawnego kształtowania ich zdrowia psychicznego.

Dziecko dzięki zabawie staje się czynnym współtwórcą własnego rozwoju psychicznego

– stwierdza Bożena Muchacka.

Korczak w swoich pracach podkreślał również, że zabawa jest ważnym narzędziem w rozwoju poznawczym dzieci. Dzieci uczą się poprzez zabawę, rozwijając swoje zdolności myślenia, pamięci, koncentracji i rozwiązywania problemów. Kiedy dzieci bawią się, uczą się w sposób naturalny, pozbawiony presji. Sprzyja to trwałemu przyswajaniu wiedzy.

Zwraca się dziś szczególną uwagę na znaczenie tzw. wolnej zabawy, czyli zabawy niestrukturalnej, która nie jest kierowana przez dorosłych. Badania pokazują, że dzieci, które mają więcej czasu na wolną zabawę, są bardziej kreatywne, samodzielne i lepiej radzą sobie z rozwiązywaniem problemów. Peter Gray w książce „Wolne dzieci” podkreśla, że wolna zabawa daje dzieciom przestrzeń do eksploracji, eksperymentowania i rozwijania autonomii, a często jest ograniczana przez dorosłych z uwagi na ich błędne wyobrażenia o powinnościach dziecka oraz wyolbrzymione lęki o jego bezpieczeństwo.

Nie można zapomnieć również o fizycznym aspekcie zabawy. Aktywność fizyczna, taka jak bieganie, skakanie czy wspinanie się, jest korzystna dla zdrowia fizycznego dzieci. Dr Jan Malinowski, specjalista od rozwoju dziecięcego, zauważa, że ruchowa zabawa wspiera rozwój motoryczny, koordynację oraz ogólną sprawność fizyczną dzieci. Regularna aktywność fizyczna w formie zabawy może również przeciwdziałać problemom zdrowotnym, takim jak otyłość czy problemy z układem krążenia.

Zabawa jest nieodłącznym elementem zdrowego rozwoju dziecka. Janusz Korczak i współcześni pedagodzy zgodnie podkreślają, że poprzez zabawę dzieci zdobywają umiejętności niezbędne do radzenia sobie w dorosłym życiu. Rozwój społeczny, emocjonalny, poznawczy oraz fizyczny – wszystkie te aspekty są wspierane przez różnorodne formy zabawy. Dlatego tak ważne jest, aby dzieci miały swobodę i możliwość doświadczania zabawy w różnych formach, co zapewni im harmonijny i pełny rozwój. Warto więc wziąć sobie do serca słowa Korczaka, który zaznaczał, że zabawy nie wolno dziecku przerywać.

Nie wolno, nie wolno, nie wolno przeszkadzać, ani ździebło mniej nie wolno przeszkadzać w zabawie niż w nauce. Tak samo nie wolno bez pozwolenia ruszać ani piłki, ani pudełka, ani patyka, ani kamyka, jak nie wolno brać cudzego pióra ani zeszytu, ani książki – przestrzega Korczak. W innym miejscu dodaje: – Zabawa odłożona na tydzień przestaje być rzeczywistością.

Źródła:

• Janusz Korczak, „Dziecko w rodzinie” (cytaty w artykule pochodzą z tej książki)
• Ewa Nowak, „O uczuciach i emocjach na poważnie (nie tylko dla nauczycieli etyki)”
• Ivana Rochovska, „Znaczenie zabawy w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym”
• Peter Gray „Wolne dzieci”
• Jean Piaget, „Wyobrażenia dziecka o świecie”

Powiedz nam, co o tym myślisz i zostaw komentarz.
Szanujemy każde zdanie i zachęcamy do dyskusji. Pamiętaj tylko, żeby nikogo nie obrażać!

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Strefę Edukacji codziennie.
Obserwuj StrefaEdukacji.pl!